TRUNG TÂM VÌ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG MIỀN NÚI CSDM - Địa chỉ: Số 9 dãy 16B1 Làng Việt Kiều Châu Âu, Phường Mỗ Lao, quận Hà Đông, Hà Nội - Điện thoại: (84)4 3 3528 555

20/1/14

LỄ TẠ ƠN BỐ MẸ NGOẠI DÂN TỘC THÁI ĐEN ĐIỆN BIÊN


Người viết: Lò Đặng Thếm
Chúng tôi có dịp dự một lễ tạ ơn bố mẹ ngoại của dân tộc Thái Đen Điện Biên ở Bản Mển, xã Thanh Nưa, Huyện Điện Biên. Trước ngôi nhà sàn xinh xắn, không khí lễ tạ ơn diễn ra sôi động. Từ cách trang trí, dựng phông, loa, đài, bàn ghế, cổng ra vào… mang phong cách truyền thống của dân tộc Thái Đen Điện Biên. Ngày lễ hôm nay được tổ chức tại nhà bố mẹ đẻ cô con gái theo phong tục của người Thái Đen, sau khi con gái đã về nhà chồng một đôi năm, đã có con hoặc không có con và nay đã làm ăn khấm khá có của ăn của để thì vợ chồng đưa nhau về làm lễ tạ ơn bố mẹ gia đình nhà gái.
Đúng 8 giờ sáng, con rể mang lễ vật sang nhà bố mẹ vợ để bắt đầu tiến hành lễ tạ ơn. Trong khi các lễ được diễn ra ở dưới nhà sàn, và trên nhà sàn nơi bố mẹ ngủ , thì ngoài sân đằng trước, đằng sau, gầm sàn tập trung làm cỗ, với những món ăn truyền thống của dân tộc Thái Đen.
            Nghi thức đầu tiên là làm lễ ngoài trời… Để thực hiện các nghi lễ này phải mời thầy mo có uy tín của bản làng để làm lễ. Trước đó chú rể, con gái chuẩn bị lễ vật cần thiết để bắt đầu làm lễ tạ ơn. Mo xướng các lễ xong! Nhà gái cũng bày mâm cỗ xong và mời khách cùng gia đình nhà gái vào mâm. Chủ nhà tuyên bố lý do, họ hàng cùng bạn bè cô dâu chú rể nâng chén rượu chúc mừng hạnh phúc cho đôi vợ chồng. Sau bữa tiệc gia đình tiếp tục tổ chức trao hiện vật cho con gái trở về nhà chông. Khi con dâu đến nhà chồng, nhà chồng làm lễ ghi nhận hiện vật và trao lại  cho đôi vợ chồng . Sau nghi thức nhà chồng đã bày xong mâm cỗ và mời họ hàng bên ngoại cùng bạn bè cô dâu chú rể nâng chén rượu chúc cho đôi vợ chòng làm ăn phát đạt, chăm lo gia đình nội , ngoại,và nuôi con khẻo dạy con ngoan.

Tên Phim: LỄ TẠ ƠN BỐ, MẸ NGOẠI DÂN TỘC THÁI ĐEN ĐIỆN BIÊN.
“Lễ tạ ơn”:  Là phong tục không thể thiếu của dân tộc Thái đen Điện Biên. Lễ được tiến hành sau khi con gái đã về nhà chồng. Qúa trình lao động sản xuất  làm nên ăn gia cũng là điều kiện để nhà gái tiến hành tổ chức làm lễ tạ ơn Cha Mẹ côdâu.Đồng thời cô dâu, chú rể mời thầy cúng có uy tín làm lễ gọi hồn vía cho bố mẹ.
Mọi lễ vật để sính lễ, theo phong tục  chú rể chuẩn bị để cảm ơn bố mẹ vợ đã sinh thành và nuôi dưỡng cô dâu khôn lớn gồm: 1 bộ váy, áo tặng mẹ, 1 túi thái thổ cẩm,1 khăn piêu,1 chiếc thắt lưng vải màu xanh, 1 đồng bạc trắng, 1 vòng taybằngbạc trắng, 1 đôi giầy.Tặng bố 1 bộ quần áo,2 sải vải thái để làm khăn độ đầu,1 mảnh vải thổ cẩm làm thắt lưng,1 đôi giầy.
Trứơc khi vợ chồng làm lễ tạ ơn bố mẹ vợ thì tiến hành làm lễ ngoài trời(Cho ma cụ ông- bà ngoại):


Nâm lễ đặt ngoài trời:(Ta -Nái).
Trong mâm được bày đặt,1 con gà, 1 bát hương,1 bát thịt,1 bát gỏi,1 đĩa quả các loại, 1đĩa bánh keọ, 1 đĩa trầu cau, 1 bát thóc, 1 bát gạo, 6 chén rượu, 6 chén nước, đũa, thìa và 1vòng đồng bạc trắng.1 míêng vải đỏ, 1 miếng vải trắng và áo của con gái.2 ngọn nến.Con rể thắp 3 nén hương, rót rượu, rót nước xong.Thầy cúng có lời:
Xớ Phi Ta-Nái:
Dơ chảu đạn cáo mơi
Po chẩu…, me chẩu… Báu cáo báu chắc quãm
Báu tám báu chư chư
Pa pau chẩu xửa
Xửa căm bản nang
Lụk nhính tốc tang đao
Lụ xao tốc tang đửm
Nhắng pên chếp héo lương phương lương
Xương cuổi, xương ỏ
Dệt xăng páy đi đẩy
Cạy xăng páy đi pên
Xàn chắng ủm xửa pay xú áy
Tháy xửa pay xú mo
Đang dượng báu mi phi xăng to
Dang mo báu mi phi xăng ba
Ơ! Chắng đảy đang xái tan tò
Đang mo tan xái đảy
Po chẩu, me chẩu
Tẻng lụk é khin pặc
Hặc lụk é kin nuôi
É kin ngai pết nẳng lụk nang
É kin ngai cáy nẳng lụk xào tang họ
Năng co lọ hụa kin ngai
Năng cang khuống cang hai kin khảu
É hảo xàu chắng kiếm
É hóm xàu chắng lò
É hăng é my xàu cháng hưởn
Mư khoa xàu ha đẩy
Ha đảy cáy nhaứ to dung
Khà xung tó hán
Chắng ma khả xìa dúak lụa xìa khồn
Mịt phá xảy tắp xuối pẹk ma tổm
Cáy chắng súc xia đenh


Nang chắng nhộc xá le
Nho xáư hảng
Mơi chẩu ma, pa chẩu khửn
Năng túp à lương thương ok tỏm
Năng phù lai lát năng xát lai khoàng
Năng chặc kik ngai
Năng chóng kin lẩu, kin khẩu
Kin đẩu kẹo tếng pu xèn hạk
Kẹo tếng mák xèn cò
Cáy khà na, pa pỉnh tộp
Tếng cuông hương lăm niên
Tiện lăm cọm
Kin xáư mốc hẳư ban
Kin xáư chảư hẳư co hẳư ím
Kin lẹo
Pộp pan cáy nả
Pộp pan pà chẩu xửa
Chắng co pạk  chếp xìa
Pạk xia héo sương phương lương xương cuổi
Dệt xăng mắn đi đảy
Cạy xắng đi pên
Dệt khẩu hảư pên khảu háy huống má
Dệt chảy ná hảư pên khẩu ná huống cọm
Mạk sẳm sương xáy khiết
Mạk xiếp sương xáy pù
Bổng nha hảư cắt pít
Chí hịt nha cắt co hon cò
Tẻng ngua nhá tai
Tẻng quái nhá lót
Tẻng cáy nhá hùa đỏn
Tẻng mòn nha hùa lương
Xíp pi nha ba đẩu
Cẩu pha nha ba cáy
Hảk măn hảo tếng dảo
Hảk măn hảo tếng hướn
Hảk dú đi sương nộc iểng
Dú xiểng sương ta vến
Dú dền sương nặm bó
Cọp xửa
Ơ! Pe lai ma cọp nựa
Xửa phả ma kọp tô kọp kinh hả hóm

Hóp chếp xia
Hóp xia héo lương phương,lương sương cuổi
Dệt xăng đi đảy
Cay xăng đi pên
Hẳư dú hảo tếng dảo
Hảư dên hảo tếng hướn
Dú dên sương nộc iểng
Dú siêng sương tà vến nớ!
Lời Dịch. Cúng  Ma Cụ Ông- Bà Ngoại:
Mo tôi xin chân trọng kính mời
Qúy nhân cha… quý nàng mẹ…
Không thưa không biết lẽ
Không nói không biết tên
Tên chẩu xửa…
Gái lớn đã gả chồng
Gaí nhị đã làm dâu
Nay đã bị ốm đau
Héo như rơm
Vàng như nghệ như chuối
Chăm làm nhưng không nên
Việc nào cũng thất bát
Họ mới cởi cúc bạc đi xem số
Cởi áo đến xem ngày
Xem số còn vận may
Xem vận thấy vận tốt
Theo lời nói thầy cúng
Theo ngày xem của mo
Bói được ngày được tháng
Hồn của quý nhân ông…
Hồn của quý nhân bà…
Sinh con mất nhiều sức
Nuôi con lớn hết nhiều công
Trồng cây muốn ăn quả
Muốn cơm thịt với con gái
Muốn ăn thịt gà với con rể
Một mình ăn cho khoái
Hai mình ăn cho no
Ở góc rào góc sân
Biết ơn mẹ họ mới làm ra của
Biết ơn cha họ mới biết kiếm

Mới có vịt thật to
Lo được gà thật béo
Mới đem vịt chọc tiết
Mới giết gà luộc lòng
Mổ ruột sạch đem nấu
Luộc chín nàng đặt bày ra đĩa
Bày ra sàn chiếu hoa
Gà sống chín cả con
Đủ cả cơm cả canh
Khói hương thơm ngào ngạt
Kính mời mẹ mời cha
Lên lán bé con làm
Ngồi uống rượu thịt gà
Ngà rượu mới ấm thân
Kính mời cha mời mẹ
Uống rượu,và ăn trầu ăn cau
Lâu ngày cha mới đến
Cố ăn cho thật đủ
Ăn xong:
Mười năm đừng nói đến rượu
Chín năm đừng nói đến gà
Ốm đau giúp con khỏi
Đồng áng được thuận mưa
Ngày thu được thuận nắng
Lúa tốt như bông lau
Chắc hạt như chứng qủa chứng nghóe
Đừng cho sâu cắn rễ
Đừng cho sâu đục thân
Nuôi trâu có nhiều đàn
Nuôi bò đừng có chết
Gà vịt thêm đầy đàn
Úm tằm kén đều nhau
Ở hiền cho gặp lành
Trong như gương, sạch như nước

Trả áo:
 Aó mới trả lại thân
 Hồn người trả lại người
Ốm đau nhanh chóng lành
Bứt bỏ héo như rơm
Triệt như nghệ như chuối

Làm gì được như ý
Ứơ gì được như tâm
Tiền của vào như nước
Người người khỏe như tiên
Hiền lương như mặt trời.

Nâm lễ trong nhà : (Tam khuân).
Nâm lễ đặt tại gian buồng ngủ của bố mẹ gồm có: 1 đầu lợn, miệng có đặt 3 vòng tay bằng bạc trắng, các bộ phận con lợn mỗi thứ một ít, 4 chân giò, 1 con gà, 1 đĩa muối, 1 bát gạo,trên bát gạo đặt 2 quả trứng gà, 1 bát nhang, 10 chén rượu, 10 chén nước,4 gói xôi nếp, 1 đĩa muối,4 chiếc bánh trưng,1 đĩa quả các loại, 1 đĩa trầu cau, 1 đĩa bánh kẹo, 1 bộ vaý, áo, 1 bộ quần, áo, 1 chiếc đồng bạc trắng, 1 túi thổ cẩm, 1 chiếc khăn piêu, 1 chiếc thắt lưng vải Thái màu xanh, 1 vòng tay bằng bạc trắng, 2 sải vải Thái, 1mảnh vải thổ cẩm, 2 đôi giày.
Trước khi chú rể có lời cảm ơn bố mẹ vợ, 2 vợ chồng cùng nhau nâng mâm lễ lên xuống 3 lần . Theo chú rể, việc nâng lên, đặt xuống 3 lần để gọi 3 hồn , 7 vía của bố mẹ vợ.Tiếp sau nâng mâm lễ thầy cúng có lời :
Tam khuân: 
Ơ!Bán tô bán bàn nả
Bán bạn bán chắc quãm
Ơ xin lọ ta ơi, nai ơi
Nham chạu khảu lăng
Dệt dượn tó bản tó mướng
Bán mý pong laư nè
Bán mý khe laư hại lỳ đẹp chép ngam
Chẩu xửa chắng mý
Lụk nhính chốn phươn vai
Lụk trai chốn phươn khẩu
Lụk tảu chốn chuông non
Ơ- chắng khá lụk nhính tốc tang đào
Khá lụk xao tốc tang lẳm họ
Tốc tang đao xàu cọ hung xèn phương
Tốc tang mướng xàu cọ hung xèn cẳm
Dệt xưng xàu cọ đi đảy
Cay xằng xàu cọ lỳ pên
Chẳng hom nhân têm tay đằm
Hòm khăm têm tay lè
Dệt khẩu chắng pên khẩu
Lài tạ đài tốn têm dia



Tẻng ngúa chắng pe lai
Tẳng quái chắng pé lắm
Cáy têm lộc lài đan
Pết hán têm tủm têm lộc
Khay sàn- kin khẩu ván lứm xìa na
Đẩy kin pa báu lứm xìa nặm
Đảy khắm sỏi mák pụa báu lứm xìa phủ púk cò
Xàu chắng kiếm ma ha đảy
Sắt chùa hua ngam
Muk nháư to luông
Muk luông to lỏng
Mák sú xẩu panh khuân
Công ơn ải ếm
Tảnh lụk nắc
Phắck lụ nưới
Hảo hăn nứa ải ếm nứa
Dưn xèn khẩu thẩu lai pi
Pên lắc ngân xàu căm nớ
Xong lời mo, vợ chồng lạy bố mẹ 4 lạy
Lời dịch.  Tạ vía
         Ơ! Không thưa không mát mặt
Không nói không biết điều
Con thưa bố mẹ này?
Xưa nay bố và mẹ
Sống vui với bản làng
Không có việc gì gian
Chẳng làm việc gì xấu
Mọi việc đều tốt lành
Nay chảu xửa( con gái)
Gái đã có chồng
Con đã đi làm dâu trăm họ
Có chồng làm đủ no
Dâu trăm họ gặp nhiều may mắn
Mát như nước trong
Lòng thật như cha mẹ
Nên công việc mới xuôi
Số con mới có phúc
Vàng bạc có tự tay
Con cái ngoan chăm chỉ





Làm ra nhiều lúa gạo
Trâu bò thêm bầy đàn
Gà vịt đầy đàn lứa
Sống vui khỏe chan hòa
Nay con ! Ăn cơm không quyên ruộng
Được ăn cá không quyên suối
Được ăn quả không quyên người chồng cây
Hai con có tấm lòng vàng
Có lợn khỏe thân tròn đuôi cong
Mang làm lễ tạ ơn cha mẹ
Chúc cha mẹ luôn khỏe
Sống lâu nhiều mùa thóc
Chắc đẹp như viên ngọc
Lời cúng xong: Con gái, con rể lạy bố mẹ 4 lay.




Thầy cúng khấn xong , cô con gái mặc áo,váy, quàng túi vải,đội khăn piêu,buộc thắt lưng cho mẹ. rồi tiếp tục mặc áo, đội mũ, trao quần và cài thắt lưng cho bố.và biếu đồng tiền bạc bố mẹ.Rồi tiếp tục nắm cơm nếp bón mẹ, bón bố. thể hiện đứa con hiếu thảo với người sinh thành ra mình.
Xong phần lễ tạ ơn họ hàng gia đình nhà gái cùng uống rượu chúc phúc cho cô dâu chú rể.
Sau khi các lễ được tiến hành, cũng là lúc chủ nhà tuyên bố lý do… và kinh mời  bà con trong bản, bạn bè của cô dâu chú rể dự bữa cơm thân mật với gia đình bên ngoại, chúc mừng cô dâu chú rể trăm năm hạnh phúc.
Sau khi tan tiệc bắt đầu tổ chức trao hiện vật cho cô dâu về nhà chồng: Bố mẹ,họ mac và bạn bè trao hiện  vật; tiền… để tiến cô dâu trở về nhà chồng.
Hiện vật giao gồm có: Bốn sải vải trắng tự dệt, bốn sải vải thổ cẩm, một sải thắt lưng tơ tằm, tiền nhiều hay ít, nồi niêu xong chảo, bát đĩa… tùy khả năng của bố mẹ; tiền trao tặng của cô ,dì, chú bác, anh em bạn bè.

3-Nhà chồng  đón con dâu:
Khi con dâu đến nhà. Gia đình bên nội làm lễ nhận hiện vật họ nhà gái và tiến hành giao lại hiện vật cho đô vợ chồng.tiếp theo cô con dâu trao 2 bộ quần, áo, 1 túi vải thổ cẩm,1 mũ, thắt lưng vải mầu xanh,1 chiếc khăn piêu, tiền mặt để bố mẹ bớt lo khi đêm đông gió lạnh và khỏi ốm dâu bệnh tật.Tiếp sau cô dâu nắm cơm nếp bón mẹ, bố, thể hiện lòng tôn kính của con cái trong nhà.
Sau lễ bàn giao hiện vật , chủ gia đình tuyên bố lý do và kính mời bà con 2 bên gia đình nội,ngoại cùng bà con trong bản, bạn bè cô dâu chú rể, dự bữa cơm thân mật. chúc phúc cô dâu chú rể luôn chăm sóc gia đình bên nội, ngoại và nuôi con khôn lớn thành người..


0 nhận xét :

Đăng nhận xét

 

Nhận tin qua Email

Liên hệ qua Email

adm@csdm.vn

Thành viên CSDM